Harbutowice już na początku XIV wieku miały parafię. W „Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu”, część II, zeszyt 1, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1989, na str. 147 i 148 czytamy:

„W roku 1327 Stanisław pleban z Erbordi Villa, z parafii ocenionej na 1 grzywnę zapłacił tylko w pierwszym terminie jako całą dziesięcinę papieską za rok bieżący 2 sk. 10 den., ponieważ otrzymał parafię nowo ufundowaną (quo adeptus est ecclesiam de novo fundarum)”. Autorzy „Słownika” powołują się na „Monumenta Poloniae Vaticana”, MV 1 s. 198. Na następnych stronach tego watykańskiego dokumentu skrupulatnie wymieniono świętopietrze, jakie już w całości nadsyłali kolejni proboszczowie Harbutowic, np. w roku 1396 ks. Świętosław.

Harbutowice w roku 1346 nazywały się już Herbordi Villa, a w następnych dziesięcioleciach często zmieniały swą nazwę: Cherborthi Villa (1350-1), de Harbotouicz (1396), Herbortowicze (1419), Harborthouicze (1443), Harbolthouicze (1446), Herbulthowicze (1464), Harbulthouicze (1542) i wreszcie Harbutowice.

Znaczenie nazwy można wytłumaczyć przy pomocy łaciny: herby – źdźbło, trawa, darń, zasiew, ziele, roślina herbesco – puszczać źdźbła, wschodzić; herbosus – obfity w trawę; villa – dwór wiejski, dobra wiejskie, wieś (zob. Słownik łacińsko-polski, Warszawa 1988). Zatem z dużą dozą prawdopodobieństwa wytłumaczymy nazwę Harbutowice: wieś obfita w rośliny.

Nieliczni autorzy przewodników turystycznych twierdzą, że nazwa wsi jest patronimiczna – od imienia Herbert. W zeszycie uczniowskim znalazłem taki bajeczny rarytas: „Żył kiedyś zbój Harbut, ale niepodobny do sławnego Janosika. Rabował, mordował zarówno biednych jak i bogatych. Coś mu się stało – pisze młodziutki miłośnik historii – i postanowił za swe grzechy odpokutować. Założył wieś, postawił kościół, a potem spokojnie sobie umarł”.

Według legendy pierwszy kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła miał stać w „Grobach”, ale się spalił. Dodam, że w roku 1983 z kolejną klasą VIII, której byłem wychowawcą, tradycyjnie pomaszerowaliśmy ku „Grobom”. W środku tego lasu już z trudem natrafiliśmy na miejsce, gdzie stał kościół. Moi podopieczni samorzutnie uporządkowali ten teren: powyrywali ogromne chwasty, naprawili płotek, obłożyli kamieniami około 6 mogił, a dziewczynki oczywiście zaraz nanosiły kwiatów pod figurkę na drzewie. Tadek i Marek Pająkowie w kilka dni później zanieśli i wmurowali w to odlegle od wsi miejsce metalowy krzyż, wykonany przez ich wujka Romana Kluzika. Od kilku lat w tym miejscu stoi rzeźbiona kapliczka.

Mieszkańcy Harbutowic postanowili wybudować kościół w miejscu zwanym „Górkami” i zgromadzili tam kamienie. Kiedy mieli zacząć pracę w następnym dniu znaleźli, wielkie kamienie na moczarach. „Kto je tu przeniósł? – pytali ze złością, bo musieli kamienie wynieść na „Górki”. Utrudzeni wieczorem poszli do chałup. I znów rano kamienie znajdowały się gdzie indziej. Na trzeci dzień robotnikom ukazała się Matka Boska. Kazała im wybudować kościół na obecnym miejscu. Robotnicy najpierw osuszyli podmokły teren. Tam, gdzie im się ukazała Maryja Panna, wypłynęło źródełko (do dziś jest pod głównym ołtarzem). Dokumenty historyczne mówią, że w 1617 r. poświęcono kolejny, drewniany kościół, który przetrwał ponad 200 lat.

Obecny murowany kościół o cechach późno klasycystycznych (początkowo pod wezwaniem św. Michała Archanioła) zbudowano na miejscu drewnianego w 1828 r. Został konsekrowany w maju 1834 r. przez ks. biskupa tarnowskiego Franciszka Pisztka (1786-1846), późniejszego arcybiskupa lwowskiego i prymasa Galicji. Od roku 1881, dzięki staraniom czynionym w Rzymie przez proboszcza ks. Józefa Bobińskiego, kościół jest pod wezwaniem Imienia Najświętszej Maryi Panny.

W „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”, wyd. 1881, w tomie III na str. 33 czytamy: „Harbutowice, wieś, pow. wadowicki, nad harbutowickim potokiem, u północnych stóp góry Babicy; graniczy od wschodu z Ja­sienicą, od północy z Sułkowicami, od zachodu z Palczą, a od południa z Bieńkówką. Leży w okolicy górzystej. Obszar większej posiadłości liczy roli ornej 170, łąk i ogrodów 5, pastwisk 750, lasów 494. Ludność czyni 1224 dusz (595 mężczyzn, 629 kobiet – rok 1869), domów 210. Według szem. dyec. tarn. z r. 1880 dusz rzym. kat. było 1306, domów 210, należy do parafii łac. w Sułkowicach. Jest tu kościół dawniej parafialny, dziś tylko filialny deka­natu myślenickiego. Rok założenia kościoła niewiadomy. Dzisiejszy kościół murowany, dawniej pw. Wniebowstąpienia NMP (aż taka pomyłka w Słowniku! – przyp. B), dziś pw. św. Michała Archanioła, poświęcał w r. 1834 biskup tarnowski Franciszek Pisztek. Metryki sięgają r. 1786. W miejscu jeszcze dwie prywatne kaplice. Do kościoła w Har­butowicach należy wieś Palcza, w której dawniej był koś­ciół parafialny pw. Św. Trójcy, któremu podlegały wsie: Budzów, Baczyn i Zachełmna; w miejscu tego kościoła jest dziś kaplica pw. Niepokalanego Poczęcia NMP. Właści­ciel Harbutowic – Maurycy ks. Montleart. Stacya pocztowa Izdebnik”.

Kościół w Harbutowicach wieńczy kwadratowe prezbiterium z zakrystią. Nawa jest prostokątna z zaokrąglo­nymi uskokami. Od frontu stoi czterościenna wieża z piętrowymi lokal­nościami. W bocznych elewacjach znajdują się półkoliste okna. Wieżyczka na sygnaturkę ma barokowy kształt. Od południa w kapliczkowej oprawie znajduje się krucyfiks oraz posągi Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty. Poniżej umieszczono tablicę upamiętniającą tutejszego pro­boszcza ks. Suchonia, zamordowanego w Dachau.

Wewnątrz kościoła są trzy drewniane ołtarze: główny z cudownym obrazem Matki Bożej oraz boczne poświęcone Matce Boskiej Różańcowej i św. Antoniemu. Na ścianach wiszą barokowe obrazy stacji Drogi Krzyżowej. Obok klasy­cystycznej ambony z 1828 r. stoi jeszcze starsza kamienna chrzcielnica. Blisko stuletnie organy mają 16 głosów. Chór stoi na dwóch słupach.  Jeden z dzwonów pochodzi z roku 1557.

Na początku XXI wieku dzięki ks. rodakowi Franciszkowi Bobłowi oraz ówczesnemu proboszczowi śp. Edwardowi Półchłopkowi i ofiarności parafian kościół gruntownie odremontowano.

Parafia od początku należała do Archidiecezji Krakowskiej. Tylko kilkanaście lat w XIX wieku podlegała pod Diecezję Tarnowską. W ciągu wieków przynależała do dekanatów: szczyrzyckiego, kalwaryjskiego, myślenickiego a od 1992 r. do sułkowickiego. Obecnie parafia liczy ponad 1600 wiernych.(B)